Pustaki, cegły i dachówki z ceramiki są idealnym przykładem materiału budowlanego wytwarzanego jedynie z naturalnych surowców. Nadają się do ponownego wykorzystania lub przetworzenia, gdy skończy się ich cykl życia. Dlatego z okazji Światowego Dnia Recyklingu, który przypada 18 marca, Wienerberger przedstawia trzy sposoby, by wykorzystywanie ceramiki ograniczało ilość odpadów w budownictwie: odpowiedzialny wybór, ponowne wykorzystanie materiałów oraz ich przetwarzanie.

Ceramika to jeden z najbardziej przyjaznych dla środowiska materiałów budowlanych. Mimo współczesnej, zaawansowanej technologii wytwarzania, ceramiczne wyroby takie jak pustaki, cegły, dachówki czy płytki produkowane są wciąż z tych samych naturalnych surowców: gliny, wody, piasku i drewnianych trocin odnawialnych. Jest to materiał nie zawierający chemicznych barwników, metali ani innych sztucznych dodatków. Podstawowym składnikiem jest glina, która podczas wypalania nabiera dodatkowych właściwości, przede wszystkim staje się niezwykle trwała. Naturalne pochodzenie wyrobów ceramicznych powoduje, że można je ponownie przetwarzać, czyli poddać procesowi recyklingu, co znacząco wpływa na zmniejszenie obciążenia środowiska odpadami. To wszystko sprawia, że cały cykl życia ceramiki – począwszy od surowca, poprzez fazę jego przetwarzania, użytkowania, kończąc na zagospodarowaniu odpadów – jest przyjazny dla środowiska.

Odpowiedzialny wybór materiału budowlanego

Ceramika budowlana jest materiałem bardzo trwałym, co nie jest bez znaczenia ze względów ekologicznych. Raz zastosowana do budowy ścian czy dachu, nie musi być wymieniana przez dziesiątki, a nawet setki lat. Doskonałym przykładem trwałości tego materiału budowlanego są wszelkie stare ceglane obiekty poprzemysłowe, czy przedwojenne kamienice, które przeżywają obecnie swoją drugą młodość. Cieszą się uznaniem wśród architektów i inwestorów, którzy pragną tchnąć w nie drugie życie, przekształcając je w modne przestrzenie rekreacyjno-usługowe i mieszkania.

Rewitalizacja i modernizacja takich obiektów jest w architekturze określana jako „adaptive reuse”. Pojęcie to, z czasem nazwane recyklingiem budynków, odnosi się do procesu ponownego wykorzystania istniejącego obiektu w celu innym niż ten, do którego został pierwotnie zbudowany lub zaprojektowany. Trend ten wszedł na stałe do polskiej oraz światowej architektury, a w świetle trwającej debaty o katastrofie klimatycznej i konieczności przemodelowania podejścia do urbanizacji zyskał nowy sens oraz zmienił podejście do budowania.

Przykładami obiektów stworzonych zgodnie z tym podejściem są chociażby takie inwestycje jak warszawska Hala Koszyki, Centrum Praskie Koneser, Elektrownia Powiśle, łódzka Manufaktura, czy też Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej Elektrownia w Radomiu. Do inwestycji tych wykorzystywane są zarówno cegły uzyskane w czasie rozbiórki budynków, jak i nowe – możliwie idealnie dopasowane do zabytkowych pozostałości elewacji.

Hala Koszyki, arch. JEMS Architekci, Nagroda (kat. Budynek z zabudowie miejskiej) i wyróżnienie (kat. Renowacja/Rekonstrukcja) Brick Award 2017

Ponowne wykorzystanie produktów ceramicznych

Możliwość ponownego wykorzystania starych, ceramicznych cegieł czy dachówek świadczy o trwałości i wytrzymałości materiału. Cegły, podobnie jak pozostałe materiały ceramiczne, to świadomy wybór na lata. Ponadto, pięknie się starzeją jak większość materiałów naturalnego pochodzenia, nawet jeśli narażone są na działanie warunków atmosferycznych. Budynki wykonane z ceramiki wymagają niewielkich prac rekonstrukcyjnych, gdyż struktury, które nie przetrwały próby czasu można łatwo wymienić lub uzupełnić nowymi elementami, wizualnie przypominającymi pierwotny budulec.

Architekci i inwestorzy chętnie sięgają po ceramikę z odzysku przy budowie prywatnych domów jednorodzinnych. Taka architektura zachwyca nie tylko urodą, którą niesie szlachetnie starzejąca się ceramika ale i pozytywnym wpływem na środowisko. Wystarczy tu wspomnieć Rudy dom w Rudach czy Dom z recyklingu – domy wyróżnione w polskiej edycji konkursu architektonicznego Wienerberger Brick Award a wykonane z cegieł pozyskanych lokalnie. Przykładem odpowiedzialnego postępowania z materiałem może być też Dom dla Bezdomnych, projekt schroniska w Jankowicach, do budowy którego cegły pozyskano z dwustuletniego młyna – nie ma chyba lepszego świadectwa trwałości ceramiki.

Dom z recyklingu, arch. MAZM, wyróżnienie Brick Award 2019 (kat. Feeling at home)

Rudy dom w Rudach, arch. Toprojekt Marek Wawrzyniak, Nagroda Brick Award 2017 (kat. Budynek mieszkalny)

Odpowiedzialne przetwarzanie odpadów

Bardzo rzadko zdarza się, aby budynek wykonany z ceramiki został zburzony z powodu złego stanu elewacji. W sytuacji, kiedy stara konstrukcja przestaje spełniać aktualne wymogi i podejmowana jest decyzja o ewentualnej rozbiórce muru, ceramika budowlana nie musi trafiać do kontenera z odpadami budowlanymi. Można ją ponownie wykorzystać do budowy nowych obiektów. Szlachetna, „stara”, odzyskana ceramika doskonale spełnia swoją rolę, nadając budynkom czy wnętrzom wyjątkowy wygląd i charakter.

Ceramika budowlana, która nie została wykorzystana podczas budowy, na przykład w postaci uszkodzonych sztuk lub odpadów ścinkowych, a także ta, stanowiąca odpad produkcyjny nadaje się do recyklingu, gdyż w łatwy sposób ulega przetworzeniu. Takie odpady mieli się na tak zwany szamot, który służy następnie jako składnik do produkcji nowego budulca lub w postaci cegieł szamotowych wykorzystywany jest na wózkach do wypalania cegieł w ekstremalnie wysokich temperaturach.

Materiały z ceramiki porozbiórkowej również mogą być poddane procesowi recyklingu. Po skruszeniu często wykorzystuje się je do wykonania podbudówki dróg dojazdowych oraz ścieżek, jako nawierzchnię do kortów tenisowych, a nawet jako podłoże dla roślin.

Odpowiedzialny producent

Decydując się na wykorzystanie ceramiki w budownictwie, warto świadomie wybierać producentów, którzy gwarantują wysoką jakość produktów, spełniają wszelkie normy związane z procesem produkcji i eliminacją odpadów. Nie pozostaje to bez znaczenia dla środowiska naturalnego, gdy weźmiemy pod uwagę zarówno skalę produkcji, jak i szerokość asortymentu. Marka Wienerberger od lat jest jednym z liderów na rynku ceramiki budowlanej. W ofercie producenta znajdziemy między innymi pustaki poryzowane cegły i płytki elewacyjne, oraz dachówki ceramiczne w wielu modelach i kolorach. W grupie Wienerberger gospodarka surowcami w obiegu zamkniętym jest jednym z pięciu kluczowych filarów Strategii Zrównoważonego Rozwoju firmy, który zakłada, że do 2023 r., wszystkie nowe produkty mają być projektowane w taki sposób, aby nadawały się do ponownego wykorzystania lub recyklingu. Co więcej, producent optymalizuje ten proces nie tylko poprzez ograniczenie ilości odpadów produkcyjnych, ale także w miarę możliwości, umożliwia ich zwrócenie do procesu produkcyjnego. Odpady produkcyjne, które nie mogą być ponownie wykorzystane lub poddane recyklingowi, są usuwane przez certyfikowane firmy przy użyciu najnowocześniejszych metod, które uwzględniają aspekty środowiskowe.[1]

W firmie Wienerberger duży nacisk kładzie się na szybką i znaczącą redukcję śladu węglowego, przede wszystkim przez doskonalenie procesów, głównie produkcyjnych i zakupowych. Optymalizuje także gospodarowanie, np. wodą opadową, która zostaje ponownie wykorzystana w procesie produkcji. Dodatkowo Wienerberger prowadzi duże programy związane z ciągłą rekultywacją tych terenów, gdzie odbywało się wydobycie surowca, przywracając je naturze i lokalnym społecznościom.[2]

[1] https://www.wienerberger.com/content/dam/corp/corporate-website/downloads/sustainability/2020/2020-Wienerberger-Sustainability-Report_EN.pdf
[2] Raport 2021 – Droga do zrównoważonego rozwoju. Autodesk.

Zdjęcia:
Dom dla Bezdomnych, arch. Xystudio, Nagroda Brick Award 2021 (kat. Living together) – tytułowe
Hala Koszyki, arch. JEMS Architekci, Nagroda (kat. Budynek z zabudowie miejskiej) i wyróżnienie (kat. Renowacja/Rekonstrukcja), Brick Award 2017
Rudy dom w Rudach, arch. Toprojekt Marek Wawrzyniak, Nagroda Brick Award 2017 (kat. Budynek mieszkalny)
Dom z recyklingu, arch. MAZM, Wyróżnienie, Brick Award 2019 (kat. Feeling at home)